ELECCIÓNS 28A | DESPOBOAMENTO
A Galicia baleirada non entende de campañas electorais
EFE | A Galicia rural, onde os veciños ven como cada certo tempo morre unha
aldea, non é o máis activo nas protestas da España baleirada. Iso si, en
cada campaña reciben a visita de políticos que 'alternan' con tenreiros
ou percorren explotacións, pero terminada a carreira cara ás urnas o
territorio continúa baleirándose.
Lonxe dos núcleos urbanos galegos por definición hai un gran territorio
baleiro: segundo datos do Instituto Galego de Estatística
(IGE), 1.401 parroquias cunha densidade de poboación igual ou menor a
vinte habitantes por quilómetro cadrado, o equivalente ao 47,6% do
territorio de Galicia. Parroquias cuxas aldeas perden poboación ou
directamente desaparecen.
Aldeas como Paradapiñol, no concello lucense de Quiroga,
da que é veciña Ángeles Varela, quen nunha conversación con Efe achaca
este problema a "a falta de traballo". "Se non chega xente nova, nuns
anos todas estas aldeas estarán deshabitadas", lamenta.
A súa, que se localiza na parroquia de Vilarmel, tiña 14
habitantes en 2013, segundo o IGE. Agora Ángeles incide en que só "hai
dúas casas habitadas", cun total de sete persoas e non hai ningún neno
"desde hai moitos anos". Ela utiliza o coche todos os días para ir ao
traballo e comprar o que necesita en Quiroga, traxecto que lle leva
vinte minutos. "Nunha aldea, o teu mellor amigo é o coche", chancea.
Outros dous dos seus veciños dedícanse a unha explotación gandeira que
teñen en Paradapiñol e, o resto, están xubilados. O factor
que diferencia as condicións de vida no rural é o acceso aos servizos,
algúns deles peores e bastante máis caros. Ángeles relata que isto é o
que sucede coa conexión a internet, cuxo prezo é máis elevado que nas
cidades, e ademais indica que "o móbil funciona regular" debido á escasa
cobertura á que teñen acceso.
Para Ángeles Varela, o peor de vivir nunha aldea é a necesidade de usar o
coche "para todo" e ten claro que nun futuro próximo Paradapiñol
estará deshabitado, como sucedeu xa con outros enclaves próximos. A
pesar disto, Ángeles é feliz alí porque lle gusta o campo e afirma que a
"calidade de vida" non é "peor" que nunha cidade, senón que é "outro
tipo de vida".
Os anos pasan e os gobernos sucédense, pero a situación non cambia no
rural. Sábeo ben José Manuel Braña, alcalde desde 2003 de Negueira de
Muñiz (Lugo), podería dicirse que o concello como tal con menos
habitantes de Galicia -218 en 2018 segundo o IGE-, que no últimos
noventa anos perdeu ao 85 % da súa poboación.
"Esta situación? Provocouna a defensa sen concesións que o Estado e a
comunidade autónoma han feito do medio rural", ironiza Braña, quen está
seguro de que, de defendelo, "o medio rural aguantase". O alcalde deste
pequeno concello da Fonsagrada xa non cre nas promesas que fan os
políticos nas tradicionais visitas a aldeas campaña tras campaña. "Fano
todos os partidos e haberá xente que llo crea, pero a realidade é a que
é: as súas grandes frases teñen que adornalas menos e dotalas de máis
contido", sentenza.
Negueira de Muñiz tivo no seu día un colexio -dependente @de la Xunta-
que o seu rexedor espera que volva abrir, e conta cunha casa rural, dous
mesóns e un centro de saúde ao que acode un médico dúas veces por
semana. Para todo o demais, teñen que desprazarse a Ponferrada, en León,
a máis de vinte quilómetros.
"Agora que vai haber unha reforma da Atención Primaria estamos a tremer,
onde primeiro recortan é onde non hai xente", recrimina Braña, que
expón tamén a falta de servizos como unha das principais causas do
despoboamento, xunto á dificultade de emprender actividades comerciais
"pagando os mesmos impostos e recibindo menos servizos".
Este é un dos conflitos fundamentais que atopa o profesor de Socioloxía
do Territorio da Universidade dá Coruña (UDC) Manuel
Docampo, que considera que desde as administracións hai que "consentir e
coidar" á poboación do rural, xa que custa máis prestar os servizos nun
pobo que nunha cidade.
Galicia, ademais, conta cunha situación engadida: a dispersión
poboacional. Non en balde, de cada dez entidades singulares de poboación
con menos de cen habitantes, seis -o 58,6%- atópanse en Galicia,
segundo datos do Instituto Nacional de Estatística (INE).
"Estas aldeas xa non perden poboación tanto pola migración cara a
contornas urbanas como polo crecemento vexetativo negativo: morre máis
xente da que nace", apunta Docampo nunha entrevista concedida a Efe na
que, así mesmo, engade que esa tendencia "tamén se dá na contorna
urbana".
Para este experto, a cuestión fundamental non é a cuantitativa -que o
rural gañe poboación-, e si en cambio que mellore a calidade de vida
para ser "igual ou mellor" que a das cidades, dotando á cidadanía de
máis servizos, rehabilitando vivendas e apostando pola preservación da
contorna e o sector primario.
"O que non funciona é o modelo de poñer un parque empresarial en cada
municipio, iso desordena o territorio e non alcanza o
obxectivo de reter poboación", relata Docampo, quen pensa que non se
poden aplicar receitas urbanas á contorna rural, dado que ao seu xuízo
débese apostar por outro modelo.
"Hai que coidar á xente do rural, que non só pode producir alimento e
osíxeno, senón que tamén protexe o patrimonio e unha contorna que, de
acordo coa visión romántica dos urbanitas, tamén é de
lecer e esparexemento", conclúe Docampo.
Hai moitas receitas para reverter a tendencia do rural galego cara ao
despoboamento e unha cuestión que para todos está clara: ningunha pasa
polas visitas cada catro anos, que teñen que concretarse con
investimento e feitos. De non ser así, poida que, algún día, os
candidatos non teñan animais que saudar, nin sequera aldeas para
camiñalas.